Publikacja “Gorsze. Jak nauka pomyliła się co do kobiet” Angeli Saini ukazała się w Polsce w 2022 roku nakładem Wydawnictwa Czarnego, w tłumaczeniu Hanny Pustuły-Lewickiej.
Autorka książki jest brytyjską dziennikarką publikującą m.in w New Science czy The Guardian. W 2020 roku magazyn Prospect uznał ją za jedną z pięćdziesięciorga najważniejszych współczesnych myślicieli_ek. Założyła również organizację walczącą z pseudonauką – Challenging Pseudoscience przy stowarzyszeniu naukowo – edukacyjnym The Royal Institution of Great Britain.
Angela Saini w swoich tekstach zajmuje się analizą feminizmu, postrzeganiem różnic międzypłciowych przez współczesną naukę, patriarchatem oraz szeroko pojętą tematyką społeczną, o której pisze językiem badań oraz teorii naukowych.
“Gorsze” to z kolei próba odpowiedzi na wciąż obecne kontrowersje wokół rzeczywistych różnic międzypłciowych. Autorka, robiąc przegląd dotychczasowych badań naukowych w tej tematyce oraz rozmawiając z naukowcami_czyniami z różnych dziedzin, takich jak socjologia, antropologia, biologia, prymatologia czy neurologia, rzuca światło na istniejące stereotypy płciowe, które nadal są obecne zarówno w świecie naukowym, jak i w codziennym myśleniu.
Autorka przedstawia przekrój istniejących badań, dzieląc książkę na rozdziały odpowiadające konkretnym stereotypom. Do poruszanych zagadnień należą m.in:
-przekonanie o ogólnej niższości kobiet wobec mężczyzn,
-postrzegana przez społeczeństwo słabość fizyczna kobiet i mniejsza wytrzymałość
-obecność biologicznie uwarunkowanych różnic międzypłciowych, obecnych od urodzenia,
-sprowadzanie kobiety do roli matki, opiekunki,
-przekonanie o niższym popędzie seksualnym kobiet,
-uwarunkowanie mężczyzn do dominacji,
-menopauza jako powód do stygmatyzacji starszych kobiet.
ZALETY KSIĄŻKI
Niewątpliwie główną zaletą książki jest bogaty research przeprowadzony przez autorkę. Analizuje ona setki badań zarówno tych przedawnionych, jak i aktualnych oraz rozmawia z ekspertami_tkami z różnych dziedzin, co pozwala na wnikliwą analizę istniejących stereotypów z wielu różnych perspektyw.
Ponadto, Saini oddaje głos nie tylko zwolennikom_czkom równouprawnienia, ale nawet tym, którzy_re zaciekle bronią istnienia twardych różnic między płciami w dyskusji publicznej. Udaje jej się pisać rzeczowo i bez uprzedzeń, a jej styl pisania jest bardzo subtelny – poza wprowadzeniem oraz posłowiem autorka nie narzuca swoich przekonań.
Nawet do tych najbardziej klasycznych badań książka nie boi się podejść krytycznie. Wskazuje na błędy metodologiczne czy tendencyjność niektórych naukowców_czyń, udowadniając tym samym, że nauka choć objaśniająca wiele zjawisk, nie powinna być traktowana jako niepodważalna. Saini zwraca uwagę na fakt, że wiele jej dziedzin np. neuronauka dopiero się rozwija, tak więc aktualny stan badań może ulec w przyszłości zmianie.
Właśnie w rozdziałach poświęconych biologii człowieka autorka dementuje mity związane m.in z relacją pomiędzy wielkością mózgu a inteligencją, różnymi właściwościami mózgu konkretnej płci, dysproporcją konkretnych jego części czy różnymi typami inteligencji u kobiet i mężczyzn.
Ogromną zaletą pracy Saini jest to, że nie koncentruje się ona na zachodnim kręgu kulturowym, ale rozszerza analizę różnic międzypłciowych o inne typy społeczeństw. Autorka podejmuje tym samym próbę odpowiedzi na pytanie, czy o różnicach międzypłciowych bardziej decyduje biologia, czy środowisko społeczne oraz na ile są one tak uniwersalne, jak może nam się wydawać.
W tym celu podaje konkretne przykłady badań prowadzonych na innych kontynentach, wśród społeczności zbieracko – łowieckich czy innych plemion, których kultura różni się od naszej, a nawet wśród świata zwierząt, szczególnie naczelnych, najbliższych krewnych człowieka.
KRYTYKA
Część czytelników_czek zarzuca książce chaotyczne przeskakiwanie między tematami. Jakkolwiek rozumiemy podstawę tych uwag, uważamy, że zamysł autorki na swoisty “przegląd” badań w obranym temacie, zobowiązał ją do zgrabnego przechodzenia między nimi, co naszym zdaniem, nie utrudnia lektury.
Drugim zarzutem jest niewystarczające omówienie wątku osób inter- oraz transpłciowych. Rzeczywiście, temat chociaż poruszony, nie zostaje rozwinięty czy odniesiony do ogólnej dyskusji na temat gender. Uważamy, że ujęcie tematu z ich perspektywy, mogłoby wiele dodać do polemiki na temat różnic i ról tradycyjnie przypisywanych kobietom i mężczyznom.
PODSUMOWANIE
“Gorsze. Jak nauka pomyliła się co do kobiet” to, naszym zdaniem, świetne wprowadzenie do tematyki około feministycznej. Przystępny język oraz mnogość przykładów sprawiają, że zarówno osoby dopiero rozpoczynające swoją przygodę z tego typu literaturą popularno-naukową, jak i te, które mają już pewną wiedzę, na pewno znajdą w niej coś dla siebie.
„Chociaż w wielu obszarach badania nie dają jasnej odpowiedzi, to stwierdziłam z otuchą, że nauka ma mnóstwo do zaoferowania kobietom i mężczyznom, którzy chcą żyć w sprawiedliwszym świecie.” (cytat z Posłowia)
Recenzja została przygotowana przez: Emilię Dębską i Ewę Żebryk.
Książkę można kupić tutaj: „Gorsze. Jak nauka pomyliła się co do kobiet”, Angela Saini.